Balıkesir’de bir İlk Çağ Eyalet Merkezi

Daskyleion akropolisini (Akrodaskyleion) üzerinde taşıyan Hisartepe, Manyas Gölü’nün güneybatı kıyısındadır. İlk Çağ kentinin etki alanı, Kuş Cenneti’ni de kapsar; tepe yoğun bir sazlığa sırtını dayar. İlk Çağ’da Manyas Gölü’nün sınırlarının daha geniş olduğu, tepenin sadece küçük bir bölüm ile karaya bağlı olduğu düşünülürse sazlıkların arasından yükselen bir kale görünümünde olmalıdır. Efsanede Midas’ın eşek kulaklarını gören berberin bu sırrı haykırdığı kuyunun suları sırla beraber sazlıklara dökülmüş, rüzgârda salınan sazlar da etrafa taşımıştır. Bu sır Akrodaskyleion’nun etrafındaki sazların salınarak taşıdığı uğultu içinde saklı gibidir.

Kaderleri Göç Olan Kuşların ve İnsanların Yollarının Kesiştiği Coğrafya

Manyas Gölü çevresini dolaşmaya kalktığınız bir günde göl kıyılarındaki salık, bataklık ve ağaçlık alanlarda göreceğiniz yüzlerce tür kuş şüphesiz sizi şaşırtacaktır. Ancak sizi şaşırtan tek şey kuş çeşitliliği değildir. Göl çevresindeki insan çeşitliliği de sizi şaşırtacaktır. Çünkü nasıl ki gördüğünüz kuşlar Dünyanın dört bir yanından gelmişse insanlar da Dünyanın farklı köşelerinden gelmiş ve göl çevresini kendilerine mesken edinmişlerdir. 1950’li yıllarda Bandırmadan yola çıkıp, Manyas Gölü kıyısındaki köyleri dolaşsanız yolunuz önce Yeni Sığırcıya düşer.

Poimanenon yerleşimi Balıkesir’in Manyas ilçesine bağlı Eski Manyas Köyü’nün yaklaşık 2 kilometre uzağında, eski köy yerleşimi olduğu bilinen alandadır. Topografik olarak iki ayrı tepe üzerine konumlanan yerleşim kale, zaviye, türbe ve hamam yapılarından oluşmaktadır. Yayınlardan varlığını saptayabildiğimiz Aziz Mihail Kilisesi ve Cuma Cami günümüze ulaşamamıştır.

1975 doğumlu Erdem Denk, lisans ve yüksek lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde, doktorasını ise Cardiff Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı. Ocak 2013'te doçent, Mayıs 2020'de ise profesör oldu.

Aralık 1998'den bu yana AÜ SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı'nda görev yapıyor. Uluslararası hukukun çeşitli konu ve sorunları hakkında yayınlanmış on bir kitabı, iki kitap çevirisi ve çeşitli makaleleri bulunmakta. Bir süredir uluslararası hukuk tarihi ve teorisi üzerine yoğunlaşan çalışmaları çerçevesinde hazırladığı "avcı-toplayıcılardan günümüze toplumlar ve hukukları" ve "kent-devletlerden küresel köye uluslararası hukuk tarihi" konulu iki kitabı yayın aşamasındadır.

denk@ankara.edu.tr
www.erdemdenk.com

Kültepe-Kaniş kazılarında Eski Tunç Çağı'na tarihlenen Kültepe'ye özgü 4300 yıllık 10 yeni alabaster (gypsum) idol bulundu. 

İsrail’in Bilinen En Eski Sabun Fabrikası Necef’te Bulundu

Necef’teki Rahat şehrinde 1200 yıllık bir sabun imalathanesi bulundu. Bedevi şehri Rahat’ta İslami döneme ait 1200 yıllık bir evde bulunan atölye, bilinen en eski sabun yapım yerlerinden biri. Atölyede domuz yağı yerine zeytinyağı kullanılıyordu.

İçinde altın kadın takıları, at koşum takımı parçaları, miğferli Athena başı kabartmalı diskler, kadın yüzleri ya da çiçeklerler süslü aplikeler, düğmeler, ritüel amaçlarla kırılmış demir bir dizginin yarısı ve yüzlerce minyatür silindirik ve yuvarlak biçimli boncuk ve hatta işlemeli bir giysi de bulunan kutudan alınan toprak örneğiyle ilgili laboratuar çalışmaları henüz sonuçlanmamıştır.

Aktüel Arkeoloji Dergisi olarak, Balıkesir özel sayısını hazırlarken Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Yücel Yılmaz’ın Balıkesir ilinin kültür tarihi ve arkeolojisine, bu coğrafyanın eşsiz mirasına saygı ve sevgisini de gördük. Kentin tanıtımı, kentin tüm kültürel ve arkeolojik değerleriyle birlikte kırsal yaşamı, sanatı, doğasını, mutfağı, tarımı ve vatandaşını ayrı ayrı önemseyerek, her birine özel bir sahiplenme bilinciyle çalışmalarını yürüttüğünü gördük. Biz de kendisiyle kısa bir röportaj gerçekleştirmek istedik. Yücel Yılmaz’ın Balıkesir’e ilgisinin kaynağını merak ettik.

Antalya’da Bir Arkeoloji Çınarının Gölgesinde   

Ülkemiz ama özellikle Antalya arkeoloji camiası 2014’ün 1 Şubat’ında 100 yaşına basan Türkiye’nin ilk kadın arkeologu Jale İnan’ı bir kez daha andı. 26 Şubat 2001’de aramızdan ayrılışının ardından onlarca yıl geçmesine rağmen Jale Hoca hiç unutulmadı. 

Çukurova Arkeolojisinde İz Bırakan Çok Yönlü Çalışmalar

Kadın Ana Kibele, antik Anadolu’nun çam ormanlarında, mağaralarında, pınarlarında “dağların anası” olarak büyük saygı görmüş bir tanrıçadır. Efsanevi kralları Midas’la özdeşleşen Frigler de kayaların ecesi, dağların hakimesi, yaban hayvanlarının sahibesi olarak onu özellikle çam ormanlarının olduğu bütün doğa köşelerinde kutsamışlardır.

Roma’nın Ünlü Hekimi

Athenaeus’un en az 30 kadar kitap yazdığı rivayet edilir, ancak hiçbirisi günümüze kadar ulaşmamıştır. Bunlardan 25. Cilde Galen ve 24 ve 29. Ciltlere Oribasius tarafından atıfta bulunulmuştur. Tıbbın farklı alanlarda eser vermiştir: fizyoloji, patoloji, embriyoloji, terapötikler ve diyet, meteorolojinin ve coğrafyanın tıbbi boyutları.

Halkı Tarafından Çok Sevilen Hekim

Asklepiades, antik cağda şifa arayışı içinde olan insanlara verilen özverili hizmetleri sunan bir hekimdir. Kendisi sadece tıbben değil, aynı zamanda halka sağlık konusunda eğitim vermek suretiyle de yardımcı olmuştur. Mesleki yaşamı boyunca yapmış olduğu bu yardımlar unutulmamış ve Perge ve Seleukia Halkları kendisini bu yazı ile ebedileştirmişlerdir. Antalya yöresinde 2000 yıl önce hizmet veren başarılı bir hekimin şanlı belgesidir.

“Tıp sanatı nerede seviliyorsa, orada insanlığın sevgisi de mevcuttur.’’ ~ Hippocrates

Aphrodisias Antik Kenti ve Geyve Vakfı

Rahmetle andığım Prof. Kenan Erim bana yolladığı bir yılbaşı tebriğine şöyle yazmış: “Aphrodisias her bakımdan başka bir dünya. Onu anlamak için, havasını, suyunu, çiçeklerini, ağaçlarını tanımak gerek. Onlarla bir diyalog kurmaya gayret etmek lazım. İşte otuz yıla yakın bir süre bunları denedik ve dünyanın mutluluğuna kavuştuk.

Taksiyarhis Kilisesi, Ayvalık’ın ilk kilisesi olup, kilisenin 3 ayrı dönemi olduğu düşünülmektedir. İlk olarak 15. yüzyılda da küçük bir kilise olarak inşa edilmiştir. Bemanın üzerindeki Pavlus ve Petrus'un binanın tanrıya sunumu freskosu ile güney bahçe girişinin üzerindeki 1753 tarihli kitabe üç kubbeli iki katlı bazilikal planlı ikinci dönem yapıya ilişkin verilerdir.  

Müze binası, 1840 yılında Karesi Sancağı Defterdarı Giridizade Mehmet Paşa’nın konağı olarak yaptırılmıştır. 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’in işgali sonrasında, 16 Mayıs 1919’da Balıkesirlilerin toplanarak Batı Anadolu’da silahlı mücadele kararının alındığı bu bina uzun yıllar II. Kolordu Komutanlığı’na karargâh olmuştur.

Birçok medeniyete ev sahipliği yapan  Antik  Mysia Bölgesi'nin,  kültür ve sanat beşiği Anadolu'nun kuzeybatısı ve Güney  Marmara  Bölgesi’nin eşsiz ve benzersiz  arkeolojik  hazinelerini  insanlarla  buluşturan ve ziyaretçisini zaman yolculuğuna sürükleyerek geçmişi yaşatan bir müze. Bölge Antik Çağdan bu yana, coğrafik   avantajları,  güvenli limanları, verimli toprakları nedeniyle  insanlar için vazgeçilmez bir yaşam alanı olarak tercih edilmiştir.  Tarım  ilerlemiş, ticari faaliyetler artmıştır. Sahip olduğu zenginlik büyük kentlerin  kurulmasını da beraberinde getirmiştir. Ancak, bölgenin Kuzey'den, Ege’den ve Doğu'dan gelen göçler, istilalar, savaşlar, yangınlar ve yaşanan depremler  kaderini  de belirlemiştir.

 KÜLTÜRLERİN KESİŞTİĞİ COĞRAFYA: BALIKESİR

Tarihöncesi dönemlerden günümüze değin kuzeyden güneye, doğudanbatıya yolların geçiş verdiği işlek bir merkezdir Balıkesir. İlk Çağdan itibaren Kapıdağ Yarımadası’ndaki irili ufaklı liman yerleşmeleri ile Marmara Denizi’ne, oradan da tüm Ege ve Karadeniz’e açılır. Kentin sınırları İlk Çağda Kuzey Aiolis, Hellespontiake Phrygia ve Lydia Bölgelerine uzanmaktadır. 

Makedonya Kralı Büyük İskender’in Anadolu topraklarını sınırlarına dahil ettiği zamanlar, Romalılar Orta İtalya ile sınırlı bir devletti. Bağımsız krallıklar ve kent devletleri tarafından yönetilen Anadolu’da ise siyasal bir mekân birliği yoktu. Roma, MÖ 265 yılında İtalya yarımadasına hakim bir konuma gelmiş ve yarımadada yaşayan tüm halklar Roma merkezli kurulan, Roma-İtalya Konfedere Devleti’nin birer parçası olmuşlardır.

Kentler, insan coğrafyasının dünya gezegenindeki yeni harita detayıdır.

Türümüz yüzbinlerce yıl yaşında ve bu zamanın çoğunda gezegenimizi diğer insanlarla, kendi yerel bölgelerimizin etrafında dolanıp, yenilebilir bitkiler toplayarak, balık tutarak ve avlanarak paylaştık. Gruplar genellikle küçüktü, çoğu zaman sayıları otuzdan azdı. Bunun nedeni ise yerkürenin çoğu kısmında bu tarz bir yaşamın yoğun nüfusları destekleyemiyor oluşuydu.

Mısır'da organize edilen görkemli törenle, 18 kral ve 4 kraliçe mumyası , Neo-Klasik Kahire Müzesinden 5 kilometre ötedeki yeni dinlenme yerlerine taşındılar. 17. Hanedan firavunlarından II. Seqenenre Taa’dan MÖ 12. yüzyılda hüküm sürmüş IX. Ramses’e kadar hükümdarlıklarının kronolojik sırasına göre muhteşem bir törenle Kahire sokaklarından geçtiler.

3500 yıllık bir Eskiyapar sazcısı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel’den alınan bilgiye göre dört yıldır restorasyon çalışmalarına devam edilen Yerebatan Sarnıcı’nda korkutan tespitlere ulaşıldı. Deprem davranışlarını iyileştiren elemanlar olarak bilinen gergi demirlerinin bir sütundan diğerine devam etmediği tespit edildi. 1500 yıl önce deprem tecrübesi ile yapılan ve sütun başlarına yerleştirilen ahşap gergiler gibi bazı yapı taşıyıcı sistemleri geliştirilerek inşa edilen yapıda, ahşap gergiler zamanla yerini demir gergilere bırakmıştı. Cumhuriyet geç dönemde yapılan iyileştirme çalışmaları sırasında bu demir gergiler yenilenmiş ancak yenilenen gergilerin özellikle sütun başlarında birbirleriyle olan bağlantısı yok edilmiştir. Yapı şu an çökme riskiyle karşı karşıya.

Anadolu insanlık tarihinin kilit taşıdır. Anadolu bir mirastır. Anadolu’nun sahip olduğu, binlerce yıllık bir tarihsel zenginlik, ortak kültürel gerçekliktir.

Antalya’nın Kaş ilçesinde, Çukurbağ köyü yakınlarındaki Fellen Dağı yamaçlarında yer alan Phellos antik kenti, tüm ekosistemi, zengin fauna ve florası, kültürel ve tarihsel kalıntıları ile birlikte hızla yok ediliyor.

960’ların ortasına doğru bir antika dalgası ortalığı sardı. Köylüler imece yapar gibi 40-50 kişi birden kazma-kürekle kazı yaptı. Öyle ki antika için kazılan bir yerin toprağı örtüldükten sonra yanlışlıkla yeniden kazılmasın, emek boşa gitmesin diye iki taş üst üste konularak işaretlenmişti. Bu ifade 1960’lı yılların başında Burdur İli, Bucak ilçesi merkez bucağına bağlı Girme/Çamlık Köyü - Kremna antik kentinde bir mermer heykel baş bulup satan köylü C.Ö.’ye ait...

Boubon Sebasteionu'nun Yurtdışına Kaçırılışı

Boubon’da yaptığı kazı sonrasında Jale Hanım yanı sıra özellikle Özgen Acar kanalı ile eline geçen İbecikli kaçakçının tuttuğu günlükteki bilgilerle konuyu tekrar ele almıştır. Özellikle Sebasteionlar - imparator kültü ve özellikle Boubon Sebasteionu bronz heykelleri üzerine yapılan araştırma ve yayınların yeni verilerini de göz önüne alarak ayrıntılı bir şekilde kaleme aldığı Boubon Sebasteionu ve Heykelleri Üzerine Son Araştırmalar kitabı ise 1994 yılında Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

İçerik bakımından Eski Assur metinlerinde örneği olmayan metnin son satırında yer alan “a-ha-<at>niqá-qá-sà a-naIštar ta-aq-lu-up”, ifadesi o dönem Assur toplumundaki bir başka uygulamayı göstermekte ve evlilik çağına gelen genç kızlarla ilgili bir adetten bahsetmektedir. Bu ifade İ. Albayrak tarafından “kız kardeşimiz başını İştar için açtı” olarak tercüme edilerek, genç kızların evlenecek yaşa geldiklerini göstermek maksadıyla tanrıça İştar için düzenlenen bir törende başlarını açmaları şeklinde değerlendirilmektedir.

Assurlu İlī-bāni’ye ait bir vasiyetname, Kültepe’de ticarî hayatını sürdüren Assurlu bir tüccarın, ölmeden önce, mirası konusunda çıkacak ihtilafları önlemek için hazırladığı detaylı bir vasiyetnamedir. Belgeye göre İlī-bāni mirasını eşi, rahibe kızı ve iki oğlu arasında taksim etmektedir. Tablette dikkati çeken hususlardan ilki, vasiyet sahibi İlī-bāni’nin, rahibe kızı Ahātum’un haklarını korumak için özel bir ihtimam göstermiş olduğudur.

Eski Asur Ticaret Kolonileri Devrinde Anadolu’da Asurlu Tüccarlara Tanınan İmtiyaz ve Sağlanan Kolaylıklar

Bazı konularda kolonilerin özerk oldukları anlaşılmaktadır. Meselâ, Asurlular arasındaki hukukî meselelerde doğrudan doğruya kolonilerin yetkili organları karar veriyorlardı. Mahallinde sonuçlandırılamayan anlaşmazlık konusu, bütün kolonilerin yönetim merkezi olan Kaniş kārumuna yazılır ve dava orada görülürdü. Herhalde çözümü zor ve karışık bazı davaların çözüm yeri ise Asur’du.