Malazgirt Zaferi hiç şüphe yok ki, tarihin önemli dönüm noktalarından biridir. Savaşın yeri, zamanı, orduların sayısı, yol açtığı sonuçlar gibi soruların yanı sıra; Malazgirt Savaşına uzanan süreç ve savaşı zorunlu kılan tarihi zemini anlamak ta bir o kadar önemlidir. Çünkü Malazgirt, zincirin halkalarından sadece biridir; dolayısıyla diğer halkalardan bağımsız olarak anlaşılması mümkün değildir.

26 Ağustos 1071 tarihinde gerçekleşen Malazgirt Savaşı, Hıristiyan Batı dünyasını temsil eden Bizans İmparatorluğu ile Müslüman Doğu’nun temsilcisi Büyük Selçuklular arasında meydana geldi ve tarihin akışında güçlü bir kırılmaya neden oldu. Savaş ile birlikte Türkler İslâm âleminin yegâne siyasî ve askerî temsilcileri haline gelirken, Bizans İmparatorluğu 1453 yılında İstanbul’un düşüşü ile sonuçlanacak olan kademeli bir gerileme sürecine girdi.

Orta Çağdan beri bir deyiş olarak kullanılan “Roma bir günde kurulmadı” sözü, Roma İmparatorluk ordularının Küçük Asya yarımadasına ayak bastığı andan Ağustos 1071 tarihine kadar devletin doğu sınırının geçirdiği evreleri tanımlamak için güzel bir başlangıç cümlesi olurdu.

1975 doğumlu Erdem Denk, lisans ve yüksek lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde, doktorasını ise Cardiff Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı. Ocak 2013'te doçent, Mayıs 2020'de ise profesör oldu.

Aralık 1998'den bu yana AÜ SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı'nda görev yapıyor. Uluslararası hukukun çeşitli konu ve sorunları hakkında yayınlanmış on bir kitabı, iki kitap çevirisi ve çeşitli makaleleri bulunmakta. Bir süredir uluslararası hukuk tarihi ve teorisi üzerine yoğunlaşan çalışmaları çerçevesinde hazırladığı "avcı-toplayıcılardan günümüze toplumlar ve hukukları" ve "kent-devletlerden küresel köye uluslararası hukuk tarihi" konulu iki kitabı yayın aşamasındadır.

denk@ankara.edu.tr
www.erdemdenk.com

Aydın'ın Germencik ilçesine bağlı Ortaklar Mahallesi'ndeki Magnesia Antik Kenti kazı çalışmaları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Görkem Kökdemir başkanlığında yürütülmektedir.

Günümüzün iklim koşulları 12 bin yıl önce son buzul çağının bitmesiyle oluşmaya başlamıştır. Bu yeni koşullar Özellikle Anadolu’da daha önce hiç olmadığı kadar bereketli bir ortam sağlamıştır. Bunun sonucunda milyonlarca yıldır devam eden avcı toplayıcılığın yerini yavaş yavaş yerleşik yaşam almıştır. İlginçtir ki yakın zaman kadar ilk yerleşik toplumlarının ilkel ve zor koşullarda yaşadığı düşünülürdü. Ama artık onların oldukça gelişmiş ve karmaşık sosyal yapılara sahip olduklarını biliyoruz. Bunun en iyi örneklerinden biri Göbeklitepe’dir.

İzmir İli Selçuk İlçesi’nde bulunan Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazısında 2021 yılında Antik DNA Araştırma Merkezi kuruldu. Bu merkez içinde kazıdan çıkan organik materyallerin DNA analizleri alan dışına çıkarılmadan yapılabilecek.

Aktüel Arkeoloji Dergisi olarak, Balıkesir özel sayısını hazırlarken Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Yücel Yılmaz’ın Balıkesir ilinin kültür tarihi ve arkeolojisine, bu coğrafyanın eşsiz mirasına saygı ve sevgisini de gördük. Kentin tanıtımı, kentin tüm kültürel ve arkeolojik değerleriyle birlikte kırsal yaşamı, sanatı, doğasını, mutfağı, tarımı ve vatandaşını ayrı ayrı önemseyerek, her birine özel bir sahiplenme bilinciyle çalışmalarını yürüttüğünü gördük. Biz de kendisiyle kısa bir röportaj gerçekleştirmek istedik. Yücel Yılmaz’ın Balıkesir’e ilgisinin kaynağını merak ettik.

Antalya’da Bir Arkeoloji Çınarının Gölgesinde   

Ülkemiz ama özellikle Antalya arkeoloji camiası 2014’ün 1 Şubat’ında 100 yaşına basan Türkiye’nin ilk kadın arkeologu Jale İnan’ı bir kez daha andı. 26 Şubat 2001’de aramızdan ayrılışının ardından onlarca yıl geçmesine rağmen Jale Hoca hiç unutulmadı. 

Çukurova Arkeolojisinde İz Bırakan Çok Yönlü Çalışmalar

Kadın Ana Kibele, antik Anadolu’nun çam ormanlarında, mağaralarında, pınarlarında “dağların anası” olarak büyük saygı görmüş bir tanrıçadır. Efsanevi kralları Midas’la özdeşleşen Frigler de kayaların ecesi, dağların hakimesi, yaban hayvanlarının sahibesi olarak onu özellikle çam ormanlarının olduğu bütün doğa köşelerinde kutsamışlardır.

Roma’nın Ünlü Hekimi

Athenaeus’un en az 30 kadar kitap yazdığı rivayet edilir, ancak hiçbirisi günümüze kadar ulaşmamıştır. Bunlardan 25. Cilde Galen ve 24 ve 29. Ciltlere Oribasius tarafından atıfta bulunulmuştur. Tıbbın farklı alanlarda eser vermiştir: fizyoloji, patoloji, embriyoloji, terapötikler ve diyet, meteorolojinin ve coğrafyanın tıbbi boyutları.

Halkı Tarafından Çok Sevilen Hekim

Asklepiades, antik cağda şifa arayışı içinde olan insanlara verilen özverili hizmetleri sunan bir hekimdir. Kendisi sadece tıbben değil, aynı zamanda halka sağlık konusunda eğitim vermek suretiyle de yardımcı olmuştur. Mesleki yaşamı boyunca yapmış olduğu bu yardımlar unutulmamış ve Perge ve Seleukia Halkları kendisini bu yazı ile ebedileştirmişlerdir. Antalya yöresinde 2000 yıl önce hizmet veren başarılı bir hekimin şanlı belgesidir.

“Tıp sanatı nerede seviliyorsa, orada insanlığın sevgisi de mevcuttur.’’ ~ Hippocrates

Aphrodisias Antik Kenti ve Geyve Vakfı

Rahmetle andığım Prof. Kenan Erim bana yolladığı bir yılbaşı tebriğine şöyle yazmış: “Aphrodisias her bakımdan başka bir dünya. Onu anlamak için, havasını, suyunu, çiçeklerini, ağaçlarını tanımak gerek. Onlarla bir diyalog kurmaya gayret etmek lazım. İşte otuz yıla yakın bir süre bunları denedik ve dünyanın mutluluğuna kavuştuk.

Umman-Polonya ortaklığında, Varşova Üniversitesi, Polonya Akdeniz Arkeolojisi Merkezi (CAŚ) ve Umman Sultanlığı Kültürel Miras ve Turizm Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen “Tunç ve Demir Çağlarında Kuzey Umman Dağlarındaki Yerleşimlerin Gelişimi” adlı proje kapsamında yapılan kazılarda en az dört kule, bakır objeler ve taştan yapılmış antik bir masa oyunu bulundu.

Meta Romuli ya da diğer bir adıyla Vatikan Piramidi, Antik Roma kentinde, Romalılar tarafından Circus Neronis ve Hadrian Mausoleum’u arasına inşa edilmiş büyük, piramit şekilli bir anıttı.

Uluslararası bir araştırma ekibi, kuzeybatı İtalya, Liguria’da Alplerin eteklerinde bir mağara olan Arma Veirana’da bir kız çocuğuna ait belgelenmiş en eski mezarı keşfederek gençlerini onurlandıran bir Mezolitik toplum yapısını ortaya çıkardı.

2019 yılında yayınlanmaya başlayan Seramik Araştırmaları Dergisi (The Journal of Ceramic Research), seramiklerin üretim teknolojisi, üretim aşamaları, üretim yerleri, kullanım amaçları ve bölgeler arası etkileşimlerinin arkeolojik, arkeometrik, etnoarkeolojik ve sanat tarihsel açıdan incelenen çalışmaların yayımlandığı ve seramik araştırmalarını teşvik eden bir dergi olarak araştırmacılara sunulmuştur.

Bizans İmparatoru Diogenes, uzun bir hazırlığın ardından Türkleri Anadolu’dan atmayı ve hatta Selçuklu başkentine kadar gitmeyi amaçlamıştı. 13 Mart 1071 tarihinde kendi birliklerinin yanı sıra Ermeni, Rus, Bulgar, Gürcü, Norman, Frank, Alman, Peçenek, Uz (Oğuz) ve Kıpçak gibi çeşitli milletlerden oluşturduğu büyük bir orduyla başkentten hareket etti.

Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde uzun vadeli bölgesel kalkınma planının bir parçası olan, kurulu güç ve yıllık enerji üretim kapasitesi bakımından, dördüncü büyük HES olma özelliğini taşıyan Ilısu Barajı’nın yapımının tamamlanması ile kültür varlıklarının yanı sıra coğrafi ve jeomorfolojik bulgular da su altında kalmıştır. Ancak her ne kadar bu baraj projeleri, taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tahribine ilişkin haklı kaygılar ve sonuçlar oluştursa da, geniş uluslararası bir araştırma ağı kurularak bölgedeki toplumlar, bu toplumların sosyal – siyasi - dini yapısı, gelişimi ve yayılımı araştırılarak, “bilinmeyen toprak” zenginliğinin iç yüzünü ortaya çıkartma fırsatı da vermiştir.

Mısır'da organize edilen görkemli törenle, 18 kral ve 4 kraliçe mumyası , Neo-Klasik Kahire Müzesinden 5 kilometre ötedeki yeni dinlenme yerlerine taşındılar. 17. Hanedan firavunlarından II. Seqenenre Taa’dan MÖ 12. yüzyılda hüküm sürmüş IX. Ramses’e kadar hükümdarlıklarının kronolojik sırasına göre muhteşem bir törenle Kahire sokaklarından geçtiler.

3500 yıllık bir Eskiyapar sazcısı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel’den alınan bilgiye göre dört yıldır restorasyon çalışmalarına devam edilen Yerebatan Sarnıcı’nda korkutan tespitlere ulaşıldı. Deprem davranışlarını iyileştiren elemanlar olarak bilinen gergi demirlerinin bir sütundan diğerine devam etmediği tespit edildi. 1500 yıl önce deprem tecrübesi ile yapılan ve sütun başlarına yerleştirilen ahşap gergiler gibi bazı yapı taşıyıcı sistemleri geliştirilerek inşa edilen yapıda, ahşap gergiler zamanla yerini demir gergilere bırakmıştı. Cumhuriyet geç dönemde yapılan iyileştirme çalışmaları sırasında bu demir gergiler yenilenmiş ancak yenilenen gergilerin özellikle sütun başlarında birbirleriyle olan bağlantısı yok edilmiştir. Yapı şu an çökme riskiyle karşı karşıya.

Anadolu insanlık tarihinin kilit taşıdır. Anadolu bir mirastır. Anadolu’nun sahip olduğu, binlerce yıllık bir tarihsel zenginlik, ortak kültürel gerçekliktir.

Antalya’nın Kaş ilçesinde, Çukurbağ köyü yakınlarındaki Fellen Dağı yamaçlarında yer alan Phellos antik kenti, tüm ekosistemi, zengin fauna ve florası, kültürel ve tarihsel kalıntıları ile birlikte hızla yok ediliyor.

960’ların ortasına doğru bir antika dalgası ortalığı sardı. Köylüler imece yapar gibi 40-50 kişi birden kazma-kürekle kazı yaptı. Öyle ki antika için kazılan bir yerin toprağı örtüldükten sonra yanlışlıkla yeniden kazılmasın, emek boşa gitmesin diye iki taş üst üste konularak işaretlenmişti. Bu ifade 1960’lı yılların başında Burdur İli, Bucak ilçesi merkez bucağına bağlı Girme/Çamlık Köyü - Kremna antik kentinde bir mermer heykel baş bulup satan köylü C.Ö.’ye ait...

Boubon Sebasteionu'nun Yurtdışına Kaçırılışı

Boubon’da yaptığı kazı sonrasında Jale Hanım yanı sıra özellikle Özgen Acar kanalı ile eline geçen İbecikli kaçakçının tuttuğu günlükteki bilgilerle konuyu tekrar ele almıştır. Özellikle Sebasteionlar - imparator kültü ve özellikle Boubon Sebasteionu bronz heykelleri üzerine yapılan araştırma ve yayınların yeni verilerini de göz önüne alarak ayrıntılı bir şekilde kaleme aldığı Boubon Sebasteionu ve Heykelleri Üzerine Son Araştırmalar kitabı ise 1994 yılında Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

İçerik bakımından Eski Assur metinlerinde örneği olmayan metnin son satırında yer alan “a-ha-<at>niqá-qá-sà a-naIštar ta-aq-lu-up”, ifadesi o dönem Assur toplumundaki bir başka uygulamayı göstermekte ve evlilik çağına gelen genç kızlarla ilgili bir adetten bahsetmektedir. Bu ifade İ. Albayrak tarafından “kız kardeşimiz başını İştar için açtı” olarak tercüme edilerek, genç kızların evlenecek yaşa geldiklerini göstermek maksadıyla tanrıça İştar için düzenlenen bir törende başlarını açmaları şeklinde değerlendirilmektedir.

Assurlu İlī-bāni’ye ait bir vasiyetname, Kültepe’de ticarî hayatını sürdüren Assurlu bir tüccarın, ölmeden önce, mirası konusunda çıkacak ihtilafları önlemek için hazırladığı detaylı bir vasiyetnamedir. Belgeye göre İlī-bāni mirasını eşi, rahibe kızı ve iki oğlu arasında taksim etmektedir. Tablette dikkati çeken hususlardan ilki, vasiyet sahibi İlī-bāni’nin, rahibe kızı Ahātum’un haklarını korumak için özel bir ihtimam göstermiş olduğudur.

Eski Asur Ticaret Kolonileri Devrinde Anadolu’da Asurlu Tüccarlara Tanınan İmtiyaz ve Sağlanan Kolaylıklar

Bazı konularda kolonilerin özerk oldukları anlaşılmaktadır. Meselâ, Asurlular arasındaki hukukî meselelerde doğrudan doğruya kolonilerin yetkili organları karar veriyorlardı. Mahallinde sonuçlandırılamayan anlaşmazlık konusu, bütün kolonilerin yönetim merkezi olan Kaniş kārumuna yazılır ve dava orada görülürdü. Herhalde çözümü zor ve karışık bazı davaların çözüm yeri ise Asur’du.