Anadolu’nun yurt edinilmesinde önemli bir yere sahip olan Malazgirt Savaşı önemi ile orantılı bir şekilde çok çalışılmamış ve değerlendirilmemiştir. Savaşa yönelik olarak gerek yazılanlar gerekse anlatılanlar ağırlıklı olarak tarihçilerin yazdığı veya yazılanların aktarımından ibarettir ve yazılanların bir bölümü teyite muhtaç bilgilerdir.

Gençlik yıllarından itibaren babası Çağrı Bey’in kontrolünde Gazneliler ve Karahanlılara karşı önemli başarılar elde eden Alparslan’a babası tarafından Belh, Toharistân, Tirmiz, Kubâdyan, Vahş ve Velvâlic gibi şehirlerin idaresi verilmişti. 1040 tarihinde Selçuklu hanedan üyeleri arasında gerçekleştirilen Merv Kurultayı ile Horasan’a hâkim olan Çağrı Bey’in vefatının (1059) ardından Alparslan kendisine tevcih edilen bu toprakların yanında tüm Horasan’da idareyi eline aldı. Ardından amcası Selçuklu sultanı Tuğrul Bey’in vefatı (1063) ile de tahta çıktı.

Malazgirt Savaşı’nın günümüze ulaşan en somut tanıklarından biri, Ortaçağ’da askeri bir üs/garnizon olarak inşa edilmiş olan ve aynı adı taşıyan ilçe merkezinde yeni inşaatlar arasında zamana direnen bazalttan çift sıra surla çevrilmiş bir yerleşimdir. Surların içindeki yapılar, modern yerleşmenin temelleri altında kalmıştır.

1975 doğumlu Erdem Denk, lisans ve yüksek lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde, doktorasını ise Cardiff Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı. Ocak 2013'te doçent, Mayıs 2020'de ise profesör oldu.

Aralık 1998'den bu yana AÜ SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı'nda görev yapıyor. Uluslararası hukukun çeşitli konu ve sorunları hakkında yayınlanmış on bir kitabı, iki kitap çevirisi ve çeşitli makaleleri bulunmakta. Bir süredir uluslararası hukuk tarihi ve teorisi üzerine yoğunlaşan çalışmaları çerçevesinde hazırladığı "avcı-toplayıcılardan günümüze toplumlar ve hukukları" ve "kent-devletlerden küresel köye uluslararası hukuk tarihi" konulu iki kitabı yayın aşamasındadır.

denk@ankara.edu.tr
www.erdemdenk.com

Aydın'ın Germencik ilçesine bağlı Ortaklar Mahallesi'ndeki Magnesia Antik Kenti kazı çalışmaları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Görkem Kökdemir başkanlığında yürütülmektedir.

Günümüzün iklim koşulları 12 bin yıl önce son buzul çağının bitmesiyle oluşmaya başlamıştır. Bu yeni koşullar Özellikle Anadolu’da daha önce hiç olmadığı kadar bereketli bir ortam sağlamıştır. Bunun sonucunda milyonlarca yıldır devam eden avcı toplayıcılığın yerini yavaş yavaş yerleşik yaşam almıştır. İlginçtir ki yakın zaman kadar ilk yerleşik toplumlarının ilkel ve zor koşullarda yaşadığı düşünülürdü. Ama artık onların oldukça gelişmiş ve karmaşık sosyal yapılara sahip olduklarını biliyoruz. Bunun en iyi örneklerinden biri Göbeklitepe’dir.

İzmir İli Selçuk İlçesi’nde bulunan Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazısında 2021 yılında Antik DNA Araştırma Merkezi kuruldu. Bu merkez içinde kazıdan çıkan organik materyallerin DNA analizleri alan dışına çıkarılmadan yapılabilecek.

Aktüel Arkeoloji Dergisi olarak, Balıkesir özel sayısını hazırlarken Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Yücel Yılmaz’ın Balıkesir ilinin kültür tarihi ve arkeolojisine, bu coğrafyanın eşsiz mirasına saygı ve sevgisini de gördük. Kentin tanıtımı, kentin tüm kültürel ve arkeolojik değerleriyle birlikte kırsal yaşamı, sanatı, doğasını, mutfağı, tarımı ve vatandaşını ayrı ayrı önemseyerek, her birine özel bir sahiplenme bilinciyle çalışmalarını yürüttüğünü gördük. Biz de kendisiyle kısa bir röportaj gerçekleştirmek istedik. Yücel Yılmaz’ın Balıkesir’e ilgisinin kaynağını merak ettik.

Antalya’da Bir Arkeoloji Çınarının Gölgesinde   

Ülkemiz ama özellikle Antalya arkeoloji camiası 2014’ün 1 Şubat’ında 100 yaşına basan Türkiye’nin ilk kadın arkeologu Jale İnan’ı bir kez daha andı. 26 Şubat 2001’de aramızdan ayrılışının ardından onlarca yıl geçmesine rağmen Jale Hoca hiç unutulmadı. 

Çukurova Arkeolojisinde İz Bırakan Çok Yönlü Çalışmalar

Kadın Ana Kibele, antik Anadolu’nun çam ormanlarında, mağaralarında, pınarlarında “dağların anası” olarak büyük saygı görmüş bir tanrıçadır. Efsanevi kralları Midas’la özdeşleşen Frigler de kayaların ecesi, dağların hakimesi, yaban hayvanlarının sahibesi olarak onu özellikle çam ormanlarının olduğu bütün doğa köşelerinde kutsamışlardır.

Roma’nın Ünlü Hekimi

Athenaeus’un en az 30 kadar kitap yazdığı rivayet edilir, ancak hiçbirisi günümüze kadar ulaşmamıştır. Bunlardan 25. Cilde Galen ve 24 ve 29. Ciltlere Oribasius tarafından atıfta bulunulmuştur. Tıbbın farklı alanlarda eser vermiştir: fizyoloji, patoloji, embriyoloji, terapötikler ve diyet, meteorolojinin ve coğrafyanın tıbbi boyutları.

Halkı Tarafından Çok Sevilen Hekim

Asklepiades, antik cağda şifa arayışı içinde olan insanlara verilen özverili hizmetleri sunan bir hekimdir. Kendisi sadece tıbben değil, aynı zamanda halka sağlık konusunda eğitim vermek suretiyle de yardımcı olmuştur. Mesleki yaşamı boyunca yapmış olduğu bu yardımlar unutulmamış ve Perge ve Seleukia Halkları kendisini bu yazı ile ebedileştirmişlerdir. Antalya yöresinde 2000 yıl önce hizmet veren başarılı bir hekimin şanlı belgesidir.

“Tıp sanatı nerede seviliyorsa, orada insanlığın sevgisi de mevcuttur.’’ ~ Hippocrates

Aphrodisias Antik Kenti ve Geyve Vakfı

Rahmetle andığım Prof. Kenan Erim bana yolladığı bir yılbaşı tebriğine şöyle yazmış: “Aphrodisias her bakımdan başka bir dünya. Onu anlamak için, havasını, suyunu, çiçeklerini, ağaçlarını tanımak gerek. Onlarla bir diyalog kurmaya gayret etmek lazım. İşte otuz yıla yakın bir süre bunları denedik ve dünyanın mutluluğuna kavuştuk.

Peru’da İnka öncesine ait 800 yaşında mumya ortaya çıkarıldı. Kalıntıların Güney Amerika ülkesinin dağları ve kıyıları arasında var olmuş bir kültüre ait olduğu bildirildi. Mumyanın cinsiyeti henüz belli değil ancak İnka medeniyeti öncesinde yaşamış bir bireye ait olduğu görülüyor. Mumyanın bağlanma şekli yerel ölü gömme geleneklerine ait. Başkent Lima’nın doğusunda bulunan mumya, arkeologlara göre 800 ila 1200 yaş aralığında.

Rusya, Voronezh, Ostrogozhsky bölgesinde bir savaşçı mezarını kazan arkeologlar İskit eserleri keşfettiler. İskitler, öncelikli olarak günümüzde Kazakistan’ın Avrasya bozkırlarını, Sibirya, Ural, Volga ve Güney bölgelerin Rus bozkırlarını ve doğu Ukrayna’yı kapsayan, İskitya olarak bilinen bölgede yaşayan eski bir göçebe halktı.

Mamut Dişinden Yapılmış Kolye Ucu Avrasya’da Bulunan En Erken Süslemeli Takı Örneği Olabilir. Kolye, güney Kraków-Częstochowa Yaylası’nın (Polonya) kuzey tarafında bulunan doğal bir kaya sığınağı olan Stajnia Mağarası’nda keşfedildi.

Bizans İmparatoru Diogenes, uzun bir hazırlığın ardından Türkleri Anadolu’dan atmayı ve hatta Selçuklu başkentine kadar gitmeyi amaçlamıştı. 13 Mart 1071 tarihinde kendi birliklerinin yanı sıra Ermeni, Rus, Bulgar, Gürcü, Norman, Frank, Alman, Peçenek, Uz (Oğuz) ve Kıpçak gibi çeşitli milletlerden oluşturduğu büyük bir orduyla başkentten hareket etti.

Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde uzun vadeli bölgesel kalkınma planının bir parçası olan, kurulu güç ve yıllık enerji üretim kapasitesi bakımından, dördüncü büyük HES olma özelliğini taşıyan Ilısu Barajı’nın yapımının tamamlanması ile kültür varlıklarının yanı sıra coğrafi ve jeomorfolojik bulgular da su altında kalmıştır. Ancak her ne kadar bu baraj projeleri, taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tahribine ilişkin haklı kaygılar ve sonuçlar oluştursa da, geniş uluslararası bir araştırma ağı kurularak bölgedeki toplumlar, bu toplumların sosyal – siyasi - dini yapısı, gelişimi ve yayılımı araştırılarak, “bilinmeyen toprak” zenginliğinin iç yüzünü ortaya çıkartma fırsatı da vermiştir.

Arkeolojik dolgular geçmişin arşivleridir. Bu arşivlerdeki bilgi ancak arkeolojik kazılarla birlikte etkin ve kullanılabilir bir bilgiye dönüşebilir. Bilgi, gerekli belgeleme yapılmadan yok edildiğinde insanlık tarihini ortadan kaldırmaktadır. Günümüzde hızlı nüfus artışı ve artan gereksinimler karşısında, uygarlık tarihinin arşivleri, bilgi dağarcıkları, barajlarla ya da barajlar olmadan hızla yok edilmektedir.

Mısır'da organize edilen görkemli törenle, 18 kral ve 4 kraliçe mumyası , Neo-Klasik Kahire Müzesinden 5 kilometre ötedeki yeni dinlenme yerlerine taşındılar. 17. Hanedan firavunlarından II. Seqenenre Taa’dan MÖ 12. yüzyılda hüküm sürmüş IX. Ramses’e kadar hükümdarlıklarının kronolojik sırasına göre muhteşem bir törenle Kahire sokaklarından geçtiler.

3500 yıllık bir Eskiyapar sazcısı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel’den alınan bilgiye göre dört yıldır restorasyon çalışmalarına devam edilen Yerebatan Sarnıcı’nda korkutan tespitlere ulaşıldı. Deprem davranışlarını iyileştiren elemanlar olarak bilinen gergi demirlerinin bir sütundan diğerine devam etmediği tespit edildi. 1500 yıl önce deprem tecrübesi ile yapılan ve sütun başlarına yerleştirilen ahşap gergiler gibi bazı yapı taşıyıcı sistemleri geliştirilerek inşa edilen yapıda, ahşap gergiler zamanla yerini demir gergilere bırakmıştı. Cumhuriyet geç dönemde yapılan iyileştirme çalışmaları sırasında bu demir gergiler yenilenmiş ancak yenilenen gergilerin özellikle sütun başlarında birbirleriyle olan bağlantısı yok edilmiştir. Yapı şu an çökme riskiyle karşı karşıya.

Anadolu insanlık tarihinin kilit taşıdır. Anadolu bir mirastır. Anadolu’nun sahip olduğu, binlerce yıllık bir tarihsel zenginlik, ortak kültürel gerçekliktir.

Antalya’nın Kaş ilçesinde, Çukurbağ köyü yakınlarındaki Fellen Dağı yamaçlarında yer alan Phellos antik kenti, tüm ekosistemi, zengin fauna ve florası, kültürel ve tarihsel kalıntıları ile birlikte hızla yok ediliyor.

960’ların ortasına doğru bir antika dalgası ortalığı sardı. Köylüler imece yapar gibi 40-50 kişi birden kazma-kürekle kazı yaptı. Öyle ki antika için kazılan bir yerin toprağı örtüldükten sonra yanlışlıkla yeniden kazılmasın, emek boşa gitmesin diye iki taş üst üste konularak işaretlenmişti. Bu ifade 1960’lı yılların başında Burdur İli, Bucak ilçesi merkez bucağına bağlı Girme/Çamlık Köyü - Kremna antik kentinde bir mermer heykel baş bulup satan köylü C.Ö.’ye ait...

Boubon Sebasteionu'nun Yurtdışına Kaçırılışı

Boubon’da yaptığı kazı sonrasında Jale Hanım yanı sıra özellikle Özgen Acar kanalı ile eline geçen İbecikli kaçakçının tuttuğu günlükteki bilgilerle konuyu tekrar ele almıştır. Özellikle Sebasteionlar - imparator kültü ve özellikle Boubon Sebasteionu bronz heykelleri üzerine yapılan araştırma ve yayınların yeni verilerini de göz önüne alarak ayrıntılı bir şekilde kaleme aldığı Boubon Sebasteionu ve Heykelleri Üzerine Son Araştırmalar kitabı ise 1994 yılında Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır.

İçerik bakımından Eski Assur metinlerinde örneği olmayan metnin son satırında yer alan “a-ha-<at>niqá-qá-sà a-naIštar ta-aq-lu-up”, ifadesi o dönem Assur toplumundaki bir başka uygulamayı göstermekte ve evlilik çağına gelen genç kızlarla ilgili bir adetten bahsetmektedir. Bu ifade İ. Albayrak tarafından “kız kardeşimiz başını İştar için açtı” olarak tercüme edilerek, genç kızların evlenecek yaşa geldiklerini göstermek maksadıyla tanrıça İştar için düzenlenen bir törende başlarını açmaları şeklinde değerlendirilmektedir.

Assurlu İlī-bāni’ye ait bir vasiyetname, Kültepe’de ticarî hayatını sürdüren Assurlu bir tüccarın, ölmeden önce, mirası konusunda çıkacak ihtilafları önlemek için hazırladığı detaylı bir vasiyetnamedir. Belgeye göre İlī-bāni mirasını eşi, rahibe kızı ve iki oğlu arasında taksim etmektedir. Tablette dikkati çeken hususlardan ilki, vasiyet sahibi İlī-bāni’nin, rahibe kızı Ahātum’un haklarını korumak için özel bir ihtimam göstermiş olduğudur.

Eski Asur Ticaret Kolonileri Devrinde Anadolu’da Asurlu Tüccarlara Tanınan İmtiyaz ve Sağlanan Kolaylıklar

Bazı konularda kolonilerin özerk oldukları anlaşılmaktadır. Meselâ, Asurlular arasındaki hukukî meselelerde doğrudan doğruya kolonilerin yetkili organları karar veriyorlardı. Mahallinde sonuçlandırılamayan anlaşmazlık konusu, bütün kolonilerin yönetim merkezi olan Kaniş kārumuna yazılır ve dava orada görülürdü. Herhalde çözümü zor ve karışık bazı davaların çözüm yeri ise Asur’du.